زمینه وحی فراگیر

زمینه وحی فراگیر

نیاز همیشگی انسان به معارف قدسی و فرادانشی بشری سبب نزول وحی بر انسان است. طبیعت گرایش انسان به زندگی خاگی و دنیاگرایی وی همواره سعادت او را که توجه به مبدأ و معاد است، تهدید می‌کند و برای رهایی از این خطر همزمان با زندگی فردی انسان وحی بر او ارزانی شده است:
)قُلنا اهبِطُوا منها فَأٍما یأتینَکُم منّی هُدیً فَمن تَبِع هُدایَ فَلا خَوفٌ علَیهِم وَ لا هم یحزَنُونَ( (بقره، 38)؛ «از آن بهشت فرود آیید آنگاه که رهنمود من بر شما ارزانی شد هر آن که آن را پذیرفت در دنیا و آخرت بیمناک و محزون نخواهد بود».
آموزه‌های الهی با زندگی فردی شروع شده و بدون وقفه ادامه داشته است: )وَ لَقَد وَصَّلنا لَهم القَولَ لَعلَّهم یتَذَکَّرونَ( (قصص، 51)؛ «سخن وحی را به هم پیوسته ارزانی آنان نمودیم تا شاید متنبه شوند».
)ثُمَ‌ اَرسلنا رُسلَنا تَتراً( (مؤمنون، 44)؛ «پیامبران خود را پشت سر هم فرستادیم».
و چون نیازهای انسان متفاوت بوده؛ وحی نیز به تناسب تفاوت‌ها، تکامل و توسعه یافته به خصوص در زندگی اجتماعی بشر این امر بهتر آشکار است که به فراخور نیازها، وحی که خود عامل توسعه و تکامل است نیز رشد نموده است. روند تکامل و توسعه جامعه بشری به مرحله‌ای می‌رسد که پذیرای وحی فراگیر می‌شود یعنی در اثر رشد زندگی اجتماعی و متمدن و بالنده شدن افکار و اندیشه‌ها نیازهای او نیز توسعه یافته و زمینه برای یک برنامه شامل و کامل فراهم می‌شود. به دیگر سخن؛ زندگی اجتماعی توسعه یافته در زمینه‌های گوناگون و رشد عقلانی و اجتماعی و ایجاد روابط تنگاتنگ اجتماعی که از پیچیدگی روزافزون نیز برخوردار است. رشد استعدادهای پنهان نیازها را روزافرون، فزونی بخشیده است؛ تا مرحله‌ای که جامعه‌ پذیرای وحی کامل و دین فراگیر شد. بنابراین ارزانی شدن وحی کامل به لحاظ زمینه‌سازی جامعه می‌باشد. رشد جامعه نیاز جامع فراهم می‌کند و وحی جامع و فراگیر پاسخ‌دهنده این نیاز است.
نتیجه این که گرچه در هنگام نزول وحی فراگیر و بعثت جهانی رسول‌الله (ص) جامعه بشری به انواع ناهنجاری اعتقادی و اجتماعی دچار بود؛ که خود وحی از آن به جاهلیت یاد می‌کند: )وَ لا تَبرجن تَبرجَ‌ الجاهلیت الاُولی( (احزاب، 33)؛ «همانند ظاهر شدن جاهلیت ابتدایی در ملأ عام ظاهر نشوید».
و نیز جامعه را در خطر سقوط معرفی می‌کند: )وَ کُنتُم علی شَفا حفرهٍ منَ‌ النارِ( (آل‌عمران؟، 103)؛ «شما بر لبه پرتگاه گودالی از آتش قرار داشتید».
لیکن جهل و آلودگی سبب وحی جهانی نیست؛ اگر چنین بود انسان بدوی بیشتر درگیر این مسائل بود، باید وحی فراگیر ارزانی وی می‌شد. آنچه سبب ارزانی شدن وحی فراگیر است، توسعه اجتماعی و نیاز روزافزون جامعه به وحی کامل می‌باشد و دین کامل اگرچه از یک نقطه مانند حجاز آغاز می‌شود، لیکن مخاطب آن تنها مردم حجاز نیستند مخاطب، همه انسانها و پیام فراگیر همگان است بر این اساس جو بعثت جهانی رسول‌الله‌ (ص) را نباید در محدوده عربستان جستجو نمود بلکه در افقی فراتر از زمینه‌های جهانی آن را باید چشم‌اندازی نمود.