-
مروری بر گذشته:
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:35
مروری بر گذشته: در بحث تاریخ قرآن شیوه‌ای انتخاب شد که نوع روایات و شواهد تاریخی معنا و هماهنگ شدند و از طرد آنها به گمان تعارض خودداری شد. در این قسمت سه دیدگاه مطرح شد که دیدگاه اول از اخباریون بود،که سست و بی‌اساس تلقی شد. این دیدگاه بر این باور است که قرآن در عهد رسول‌الله (ص) جمع‌آوری نشده است. دیدگاه دوم معتقد...
-
مرحله سوم
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:34
مرحله سوم مرحله سوم از تدوین قرآن، مربوط به زمان عثمان میشود. در اثر اختلاف قرائتی که پدید آمده بود عثمان عده‌ای را مأموریت داد تا برای ایجاد وحدت قرائت تمام قرآنهای نویسندگان وحی را جمع‌آوری کنند و از روی صحیح‌‌ترین آنها یک قرآن به عنوان الگو در قرائت بنگارند و از روی آن نسخه چندین نسخه دیگر استنساخ کنند و به شهرهای...
-
مرحله دوم
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:34
مرحله دوم آنچه تا کنون گذشت توضیح مرحله اول از جمع‌آوری قرآن که مهمترین مرحله می‌باشد بود. در عین حال دو نوع کار قرآنی در زمان خلفا صورت گرفته است که از آنها هم به جمع‌آوری و تدوین قرآن یاد شده است. مرحله دوم از جمع‌آوری در زمان ابوبکر بوده است که عبارت از جمع نمودن مصحف‌های پراکنده در یکجا و تهیه جلد برای آنها....
-
مرحله اول
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:34
مرحله اول مرحله اول از جمع‌آوری عبارت از نظم و چینش آیه‌ها در کنار یکدیگر که شکل‌گیری سوره‌ها را در پی دارد. این جمع‌آوری که از همه مهمتر می‌باشد در عهد رسول‌الله (ص) انجام گرفته است به طوری که تمام سوره‌ها در الواح و اکتاف و صحف جمع‌آوری شده بودند، اول سوره با آخر سوره مقدار جمله‌ها و آیه‌های آن ترتیب آیه‌ها کاملاً...
-
مراحل آگاهی انسان
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:33
مراحل آگاهی انسان 1 – خودآگاهی گرچه همه علوم افاضه از سوی خداست که مبدأ هر فیض و نعمت است: )فَما بِکُم من نِعمهٍ فَمنَ الله( (نحل، 53)؛ «هر نعمتی از جانب خداست». لیکن همه آگاهی‌ها یکسان نیست، بلکه مراحلی دارد. یک نوع آگاهی وجدانی و یافتنی است که به طور مستقیم بدون واسطه «صورت علمیه در ذهن» برای انسان حاصل میشود که...
-
گذری بر مطالب نزول وحی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:33
گذری بر مطالب نزول وحی در بخش‌های این قسمت، نزول قرآن روشن شد که به معنای تجلی است نه تجافی آیاتی که اول نازل شده‌‌اند پنج آیه اول سوره علق می‌باشد و آغاز بعثت رسول‌الله (ص) هم در بیست و هفتم ماه رجب است و نزول قرآن در ماه رمضان به معنای نزول مفاهیم و حقایق قرآن است نه الفاظ آن. نزول تدریجی قرآن به صورت لفظ در طول...
-
کاربرد قرآنی وحی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:33
کاربرد قرآنی وحی قرآن وحی را در خصوص آموزه غیبی و وحی رسالی به کار نبرده است بلکه وحی به معنای القا مطلب به دیگر با مراتبی که دارد به کار رفته است حتی در مصادیق متضاد رحمانی و شیطانی، وحی تعبیر شده است. واژه وحی در الهام مطلب به دیگر در سطح جماد گرفته تا وحی رسالی کاربرد دارد، )و اَوحی فی کُلِّ سماءٍ اَمرها( (فصّلت،...
-
کاربرد آیه در روایات
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:32
کاربرد آیه در روایات در روایات نبوی (ص) و نیز روایات رسیده از ائمه اطهار (ع) و نیز در کاربردهای محاوره‌ای اصحاب بدون شک آیه به معنای اصطلاحی کنونی کاربرد داشته است مانند عن رسول‌الله (ص): «منْ قَرَ‌أ اَرْبعَ آیاتٍ منْ اَوَّلِ البقَرَ‌هِ وَ آیهِ الْکُرْ‌سی وَ آتین بعدَ‌ها وَ ثَلاثُ آیاتٍ منْ آخَرِها لَمْ یرَ...
-
قرآن و آموزه الهی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:32
قرآن و آموزه الهی قرآن از این آموزه و تعلیم الهی به إنزال، تلاوت، قرائت، القاء، اظهار، فرقان، تعلیم، وحی و … تعبیر نموده است. (بالحق اَنزَلناهُ وَ بِالحق نَزَلَ) (اسراء، 105)؛ «قرآن را به حق فرود فرستادیم و به حق هم فرود آمده است». (اَللهُ الَّذی اَنزَلَ الکتابَ بِالحق وَ المیزانَ) (نساء، 105)؛ «خدای آن چنانی که کتاب...
-
قرآن علی (ع)
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:31
قرآن علی (ع) بر اساس توصیه رسول‌الله (ص) به علی (ع) که قرآن را یکجا جمع کنید و نگذارید ضایع شود؛ علی بن ابی طالب (ع) بعد از تجهیز رسول‌الله (ص) مهمترین کاری که در سرلوحه کارهای خویش قرار داد، جمع‌آوری و تنظیم قرآن بود: «عن علیّ (ع): لَما قُبِضَ رَسوْلُ الله (ص) اَقْسمتُ الاّ اَضَعَ رَدائی عن ظَهری حتّی اَجمعَ ما...
-
قرآن با چه خطی نوشته می‌شد؟
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:31
قرآن با چه خطی نوشته می‌شد؟ قرآن هم مانند سایر نوشتار تا دو قرآن اول با خط کوفی (خط کوفی: بدون شک خط از هنرهای انسان و نشان تمدن هر ملت است. خط عامل بقا تمدنها و انتقال آنها از نسلی به نسل دیگر، و نیز سبب جاودانگی آثار و معارف و مرامها و تکامل آنها می‌باشد. پیدایش خط در بین ملت‌های متمدن شهروند و توسعه یافته می‌باشد و...
-
فضای مکه
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:30
فضای مکه گرچه پیام قرآن در معارف، اجتماعی، حقوقی و فقه و … جهانی است لیکن چون وحی به صورت لفظ و سخن درمی‌آید و هر سخنگوی حکیم باید تناسب فضای سخن خویش را رعایت کند. و گرچه خطاب او فراگیر انسان‌هاست اما مخاطب که در حال صدور سخن شنونده است باید تناسب فضای آن نیز مورد توجه سخنگو باشد. به همین سبب چون فضای سخن مخاطب...
-
فضای مدینه
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:30
فضای مدینه اما در مدینه که سیزده سال از شروع بعثت گذشته و عده چشم‌گیری به اسلام روی آورده‌اند و تمکن و قدرت مسلمانان افزون شده است و یک فضای باز در افق گشوده شده و نوید توانمندی آنان را می‌دهد. و مسلمانان متشکل و همدل می‌توانند آزادانه ایده خویش را مطرح کنند. خلاصه به طور کلی فضا عوض شده است. در مدینه زمینه مساعد...
-
فایده شناخت آیه‌ها
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:29
فایده شناخت آیه‌ها برخی برای شناخت حدود آیه‌ها فوایدی مطرح نموده‌اند از جمله این که چون کوتاه‌ترین سوره قرآن سه آیه است «کوثر» و قرآن در آیه‌ها تحدی به مقدار سه آیه را تحدی نموده است اگر کسی به مقدار سه آیه همانند قرآن سخن بگوید؛ توانسته با قرآن مقابله کند و نیز در پایان هر آیه وقف حسن است وقتی پایان آیه مشخص شد...
-
صیانت قرآن
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:29
صیانت قرآن در برخی از کتاب‌های علوم قرآنی صیانت قرآن از تحریف نیز یکی از موضوعات علوم قرآنی مطرح شده است. لیکن به لحاظ اینکه این موضوع بسیار روشن و بدون غبار است شایسته نیست که آن را به عنوان یک موضوع مستقل علوم قرآنی طرح نمود. زیرا صیانت قرآن امری ضروری می‌باشد و تنها برخی افراد معاند، ایجاد شبهه نموده‌اند و عده‌ای...
-
شأن نزول اختصاصی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:29
شأن نزول اختصاصی شأن یا اسباب نزول به آن حوادثی گفته میشود که حادثه قبل از نزول آیه‌ها رخ داده باشد که زمینه برای نازل شدن آیاتی از قرآن میشود. اما حوادثی که در رابطه با آیه‌ها بعد از نزول آیه‌ها است یا آیاتی که در مورد مقام و موقعیت برخی می‌باشد شأن نزول به حساب نمی‌آیند و اگر از آنها تعبیر به شأن نزول شود اختصاصی...
-
سرنوشت قرآن علی (ع)
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:28
سرنوشت قرآن علی (ع) بنابراین، قرآن علی (ع) تفاوت اساسی با قرآن متداول زمان عثمان نداشت. همین قرآن بود که اکنون همگان در خدمت آن هستند، با دو تفاوت در ترتیب نزول و حاشیه نویسی‌هایی که داشت، این چنین نبود که قرآن عثمان از لحاظ قرآن بودن مخدوش باشد. یا برخی سوره‌ها را حذف نموده باشد، که در قرآن علی (ع) آمده باشد. اگر...
-
سخنی با فخر رازی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:28
سخنی با فخر رازی فخر رازی در ذیل آیه: )سیْجنَّبْها الْاَتْقی اَلَّذی یْؤْ‌تی ما لَهُ یتَزَکّی( (لیل، 17)؛ «اهل تقوا از آن آتش در امان ماندند، آنکه مالش را جهت تزکیه نفس اعطا می‌کند». می‌گوید آیه در شأن ابوبکر نازل شده است بر اساس این آیه ابوبکر با تقواترین انسان خواهد بود. و بر اساس آیه حجرات که برتری انسان را به...
-
سخنی با سیوطی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:27
سخنی با سیوطی سیوطی بعد از نقل دیدگاه‌ها با مشکلی روبرو میشود که چگونه اگر آیه کلاله یا ربا آخرین آیه‌ها هستند آیه اکمال دین، قبل از اینها در مراسم حجه‌الوداع نازل شده است با این که تا آن زمان تمام فرایض نازل نشده بودند و دین کامل نشده بود. آنگاه برای حل این مشکل سخنی را از ابن جریر طبری بازگو می‌کند که علت این که در...
-
زمینه وحی فراگیر
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:27
زمینه وحی فراگیر نیاز همیشگی انسان به معارف قدسی و فرادانشی بشری سبب نزول وحی بر انسان است. طبیعت گرایش انسان به زندگی خاگی و دنیاگرایی وی همواره سعادت او را که توجه به مبدأ و معاد است، تهدید می‌کند و برای رهایی از این خطر همزمان با زندگی فردی انسان وحی بر او ارزانی شده است: )قُلنا اهبِطُوا منها فَأٍما یأتینَکُم منّی...
-
راه‌های دریافت وحی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:27
راه‌های دریافت وحی چگونگی دریافت وحی را در یک تقسیم کلی می‌توان به دو قسم باواسطه و بی‌واسطه تقسیم نمود، که هر دو راه مطمئن و بدون نفوذ شیطان و نسیان و امثال این کاستی‌ها می‌باشد. این دو راه را مورد بررسی قرار می‌دهیم. الف: وحی لدنی قسم اول که وحی بی‌واسطه است آن معارف است که پیامبر به طور مستقیم بدون وساطت هیچ موجود...
-
راه شناخت مکی و مدنی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:26
راه شناخت مکی و مدنی برای شناخت سورههای مکی از مدنی دو راه وجود دارد یکی از محتوا و درون سوره‌ها دیگری از شواهد روایی و تاریخی. در بحث فضای مکه و مدینه این نکته اشاره شد که این دو شهر فضای کاملاً متفاوت بود سورههای مکی با محتوای شرک‌زدایی، دعوت به توحید و معاد و تطهیر فسادهای اخلاقی و اجتماعی هستند. سورههای مدنی...
-
دیدگاه‌ها
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:26
دیدگاه‌ها واژه جمع قرآن دو کاربرد دارد؛ یکی به معنای جمع در اذهان و سینه‌ها که همان حفظ قرآن می‌باشد، دیگری به معنای تدوین و نگاشتن قرآن است. جمع به معنای اول مورد نظر نیست. غرض در این بخش این است که تألیف قرآن به صورت کتاب مدون در چه زمانی صورت گرفته است. جمع به این معنا از موضوعات علوم قرآنی است که بسیاری تحت عنوان...
-
دیدگاه منتخب
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:26
دیدگاه منتخب دیدگاه سوم معتقد است که برای قرآن سه مرحله جمع‌آوری شکل گرفته است. یکی در عهد رسول‌الله (ص) دوم در زمان ابوبکر و سوم در خلافت عثمان و روایات و شواهد تاریخی متفاوت، هم هر کدام نظر به زمان خاص خودش دارد. به دیگر سخن در مورد قرآن سه نوع کار انجام گرفته است که از هر سه به «جمع قرآن» تعبیر شده است، گرچه هر سه...
-
دیدگاه علی (ع)
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:25
دیدگاه علی (ع) در مورد عملکرد عثمان دیدگاه‌های متفاوتی ابراز میشود، لیکن موضوعات قرآنی دور از تعصب‌ها باید مورد توجه قرار گیرد. و باید این نکته همواره در نظر باشد که شؤون قرآن امری نیست که شخصی و لو خلیفه مقتدر مثل عثمان بتواند اعمال نظر کند. به خصوص این که مسلمانان بسیار در این باره حساس بودند و اگر احساس می‌کردند...
-
دلیل تواتر
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:25
دلیل تواتر بهترین دلیل بر صیانت قرآن تواتر قرآن است. همانگونه که در بحث قرائت نیز مطرح شده است، مسلمانان در تواتر قرآن تردید ندارند و همه محققان متفق هستند که قرآن به غیر تواتر ثابت نمی‌شود، حتی در بحث قرائت بر تواتر یک اعراب نیز برهان اقامه شده است. عامل اصلی تواتر قرآن این است که هم خود قرآن و هم رسول‌الله (ص) و...
-
گذری به آنچه گذشت
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:24
گذری به آنچه گذشت درباره وحی مطالبی چون مفهوم وحی، کاربرد قرآنی وحی، همگون بودن وحی انبیاء و حقیقت وحی، ویژگی‌های مهم وحی که تعلیم فرادانش بشری و مصونیت از هرگونه خطا و تردید دارد و تحلیل صحیح وحی از زبان وحی طرح شد. و نیز به تحلیل‌های غلط تدبیر عقلانی و یا مکاشفه عرفانی و یا اندوخته‌های دانش انسانی اشاره شد که این...
-
حقیقت وحی
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:23
حقیقت وحی مفهوم واژه وحی و تعبیرات دیگری که در قرآن از این حقیقت شده است ما را در فهمیدن حقیقت وحی یاری نمی‌کند و شاید حقیقت وحی رسالی برای غیر پیامبران قابل درک نباشد و تا انسان پیامبر نباشد قادر نخواهد بود این حقیقت را درک کند و از کاربردهای قرآن هم این چنین استفاده میشود که قرآن اصراری ندارد که حقیقت وحی را تبیین...
-
جواب یک اشکال
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:22
جواب یک اشکال از این بیان جواب یک شبهه دیگر نیز روشن میشود که برخی مستشرقان مطرح کرده‌اند که با توجه به این که در حجاز افراد با سواد کم بود و با توجه به این که نوشت افزار کم‌یاب و یا نایاب بود و قرآن نگاشته نمی‌شد چگونه مسلمانان ادعا می‌کنند که این قرآن همان قرآنی است که بر محمد (ص) نازل شده است؟! جواب این سؤال این...
-
توفیقی بودن حدود آیه‌ها
شنبه 11 اسفند‌ماه سال 1386 23:22
توفیقی بودن حدود آیه‌ها در عین تحقق این اصطلاح در محاوره مسلمانان جای طرح این سؤال است که آیا فاصله‌های آیه‌های قرآن امری توقیفی است؟ یعنی این که فلان قسمت از قرآن یک آیه به حساب آید آیا به امر رسول‌الله (ص) و وحی است؟ و توقیفی است که دیگران حق اظهارنظر ندارند که آیه را کمتر یا بیشتر تعیین کنند و یا این که این موضوع...