شأن نزول اختصاصی

شأن نزول اختصاصی

شأن یا اسباب نزول به آن حوادثی گفته می‌شود که حادثه قبل از نزول آیه‌ها رخ داده باشد که زمینه برای نازل شدن آیاتی از قرآن می‌‌شود. اما حوادثی که در رابطه با آیه‌ها بعد از نزول آیه‌ها است یا آیاتی که در مورد مقام و موقعیت برخی می‌باشد شأن نزول به حساب نمی‌آیند و اگر از آنها تعبیر به شأن نزول شود اختصاصی خواهد بود. مانند آیه تطهیر: )اِنَّما یْریدُ‌ اللهُ لیْذْهبَ‌ عنْکُمْ الرِجسَ‌ اَهلَ الْبیتِ‌ وَ‌ یُطَهرَ‌کُمْ‌ تَطْهیراً( (احزاب، ص 34)
در مورد مقام و موقعیت ویژه اهل بیت رسول‌الله‌ (ص) نازل شده است که هم منظور از اهل بیت بر اساس روایات رسول‌الله (ص) افراد خاصی هستند که حضرت فاطمه زهرا (س) و دوازده نفر جانشینان حضرت و هم مقام اختصاصی یعنی عصمت اهل بیت را بیان می‌کند، «عنْ‌ اَمیرِالْمْؤمنینِ (ع) عنْ‌ رَسوُ‌ل اللهِ (ص) اَنَّما نَزَلَتْ‌ فی و فی أخی وَانْبتی وَ تسعْهٌ‌ منْ‌ وُلْدِ‌ إبنیَ‌ الْحْسینِ‌ خاصَّه لَیسَ‌ معنا فیها اَحد غَیرُ‌نا» (نورالثقلین، ج 4، ص 272)؛ «امیرالمؤمنین (ع) از رسول‌الله (ص) نقل می‌کند وقتی آیه تطهیر نازل شد رسول‌الله‌ (ص) مرا و فاطمه (س) و دو فرزندم حسن و حسین را زیر کسا جمع کرد و فرمود اینها اهل بیت (ع) من هستند». وقتی ام سلمه خواست وارد شود؛ حضرت اجازه ندادند در عین حال که از او ستایش کردند. آنگاه فرمودند این آیه در خصوص من و برادرم و دخترم و نه نفر از فرزندان حسین می‌باشد کسی در این خصوصیت با ما همراه نیست.
سیوطی از ابوسعید خدری نقل می‌کند که وقتی این آیه نازل شد رسول‌الله (ص) فاطمه و حسن و حسین و علی (ع) را گرد آورد و بر روی آنها پوششی قرار داد، آنگاه فرمود: هؤلاءِ‌ اهل بیتی، اینها اهل بیت من هستند وقتی ام سلمه سؤال کرد من هم با آنها هستم؟ فرمود: تو مقام خاص خودت را داری از او ستایش کرد حضرت وی را شریک مقام اهل بیت قرار نداد. (در المنثور، ج 5، ص 198)
و مانند آیه: )اَطیعْوا اللهَ‌ وَ‌ اَطیعْوا الرَ‌سولَ وَ اُولوُ‌الأمرِ منْکُمْ‌( (نساء، 59)؛ «از خدا و رسول و صاحبان ولایت از خود آنان پیروی نمایید».
منظور از اولوالامر صاحبان ولایت افراد خاص چون اهل بیت عصمت می‌باشد. که از مقام والای عصمت بهر‌ه‌مندند. نه همه افرادی که والی به حساب می‌آیند. زیرا امر به اطاعت مطلق نموده است. و اطاعت مطلق و بدون قید و شرط از غیر معصوم روا نیست. زیرا غیرمعصوم دچار لغزش است نمی‌توان سیره او را فراگیر معتبر دانست. روایات منظور از اولوالامر را بیان می‌کنند: «عنْ‌ الباقر (ع): )یا اَیُّها الَّذینَ‌ آمنوُ‌ا اَطیعوُ‌ا اللهَ وَ‌ اَطیعوُ‌ا الرّ‌سولَ وَ اُولوُ‌ الْاَمرِ منْکُمْ‌(، اِیانا عنّی خاصَّهً‌». (نورالثقلین، ج 1، ص 497)
تنها منظور آیه ما هستیم. که امام (ع) نمی‌خواهد معنا کند زیرا از لحاظ لغت اولوالامر یعنی صاحبان ولایت، فراگیر است لیکن وقتی افراد خاص منظور باشد روایت مقصود آیه را تبیین می‌کند نه این که مفهوم واژه را بیان کند که روایات به این مضمون فراوان است.